Önder Aksoy ile Röpörtaj

Tasavvuf anlayışını daha iyi anlamak  için okulumuzun Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni Önder Aksoy ile bir röpörtaj yaptık. Kendisine bilgilerini bizimle paylaştığı için çok teşekkür ederiz.

Soru: Tasavvuf anlayışı ve İslam dini arasındaki farklar ve benzerlikler nelerdir?

Önder Aksoy: Tasavvuf aslında İslam dininin mistik yönünü oluşturuyor. Hz.Muhammed'inbir takım özellikleri var, sade bir yaşam sürüyor. Züht deniyor tasavvufta buna. Yani varlığını insanlarla paylaşıyor, yardımsever bir insan, cömert bir insan, zenginliğe ve şöhrete önem vermiyor, bütün insanlığın mutluluğunu isteyen bir özellik taşıyor. Dolayısıyla mutasavvıf özellikler ikinci asırda, Hasan Ali Basri adında büyük bir bilge insanın öncülüğünde başlanmış bir harekettir ve Hz. Muhammedin bu yönünü ön plana çıkartarak islam dininin sevgi boyutunu yaşayan kisilerden oluşur. Aslında bir protesto hareketi tasavvuf. İlk dönemde Müslümanlar fakir bir yaşam sürerlerken sonraki dönemlerde fetihlerle birlikte büyük zenginliklere ulaştılar ve ardından da şöhretin, paranın peşine koşan insanlar oldu. Hasan Ali Basri, "Bu parayı ve söhreti sadece kendiniz için istiyorsunuz. Oysa din bunu bizden istemiyor. Hz. Muhammed bu şekilde yaşamadı. Bize bir hırka bir lokma yeter." dedi. Mutasavvıflar yünden yapılmış hırkalar giydiler. Suf deniyor onlara. Ve protesto ettiler yaşam tarzını. Çünkü insanların bir kısmı çok zengin ve refah içinde yaşarken halkın çoğunluğu sefalet içinde yaşıyordu.

Soru: Tasavvufun  son aşamasında bazı Tanrıya ulaşanlar “En-el Hak” diyorlar. Bu yüzden de bazı din adamları tasavvufa karşı çıkıyor. Bu konu hakkında biraz bilgi verebilir misiniz?

Önder Aksoy: Tasavvufta nefsin bir takım tabakalardan oluştuğu ifade ediliyor. Bunlardan bir tanesi Kamile. Kamile tanrıyla bütünleşme demek. Yani insanın kendini hiç hissetmesidir. “Ben yokum, o var.” Anlamına geliyor.

Soru: Bu yanlış anlaşılıyor değil mi?

Önder Aksoy: Tabi ki özellikle cahil insanlar tarafından medrese hocaları ve medrese eğitimi görmüş insanlar tarafından eleştiriliyor ve “Sen kendini Tanrı mı zannediyorsun? Sen nasıl Tanrı olabilirsin?” diyorlar. Çünkü bu Hinduizm'deki panteist düşünce ile karıştırılıyor. Panteist felsefede evrenin bütün parçaları Tanrı’nın parçaları olarak kabul ediliyor. Bu yaklaşım İslam açısından yanlıştır. Çünkü İslam’da “En-el Hak” da kişinin kendini yok sayması, Allah’ı var kabul etmesi var. Bir de evrendeki her bir görünen görünmeyen canlı cansız varlığın Tanrı’nın tecellisi şeklinde bir algılama var. Oysa panteist felsefede her şey Tanrı’nın kendisidir.

Soru: Tasavvufun günümüzde etkileri nelerdir?

Önder Aksoy: Günümüzdeki etkisi özünden uzaklaşmış durumda. Zaten tekke ve zaviyelerin kapatılması dönemine baktığınız zaman (1925) tekke ve zaviyeler tamamen tembel, uyuşuk, kafası çalışmayan insanların toplandığı mekanlar haline gelmişti. Dolayısıyla da çok doğru bir kararla kapatıldılar. Çünkü önceki dönemlere baktığımız zaman tasavvuf bilgi ve çok iyi bir eğitim gerektirdiği için entellektüel insanların uğraştığı bir alandı. Çok hassas konularla uğraşıyolar. Bunları anlamak, kavramak, idrak edecek bir zeka gerekiyor. Bunlar yoksa bu kişi sadece kuru taklit yapar. Bu, o kişiyi saçma uygulamalara götürür ve bu da dinin istediği bir şey değildir. Bu yüzden tekke ve zaviyeler kapatıldıktan sonra Türkiye’de bu sefer cemaatler başladı. Cemaat ve tarikat farklı şeylerdir. İçerik olarak benzer yanları vardır. Fakat cemaatlerin tasavvufi yönleri yoktur. Dolayısıyla bu Türkiye’de yer altına çekildi. Bu insanlar bunları  legal olmadan devam ettiriyolar. Ne kadar sağlıklı olduğu tartışılır.

Soru: Hala mutasavvıflar mevcut mu?

Önder Aksoy: Evet. Tasavvufta yol göstericilere mürşid deniyor. Bu kişilerin çok iyi bir eğitim alması gerekiyor ve bir mürşid tarafından yetiştirilmesi lazım. Usta- çırak ilişkisi şeklinded. Böyle bir eğitimden geçtikten sonra tarikatın başına gelmesi söz konusudur ve bir zincir olması gerekiyor. Günümüzde bunların hiçbir tanesinde bu yapı yok. Çok zeki bir insan tarikatin içine girip sonra hemen mürşid olabiliyor. Böyle bir mürşidin ne kendine ne tarikatteki insanlara bir faydasi vardir.  O yüzden de düzgün bir insan yetişmiyor. Oysa baktığımız zaman Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli, yüzlerce bilge insan tarikatlerde yetişmiştir. Tasavvu edebiyatını düşünün. Edebiyattan tasavvufu kaldırdığınızı düşünün. Geriye hiçbir şey kalmaz. Fakat günümüzde maalesef olumsuz bir tabloyla karşı karşıyayız.

Soru: Sanata yani müziğe, filmlere, güzel sanatlara tasavvufun bir etkisi olmuş mudur?

Önder Aksoy: Mutasavvıflar çok hassas insanlardır. Edebiyatla, sanatla uğraşırlar. Bunların sebebi de Tanrı’nın yarattığı her şeyin güzel, estetik olduğuna inanmalarıdır. O estetik sese, müziğe yansıyor. Dolayısıyla müzikle uğraşıyorlar ki o estetik de göze duygulara yansısın. Mutasavvıflar mutlaka bir sanatla uğraşırlar. Örneğin, hat ve minyatür sanatı ile.

Soru: Resim ve tablo yok değil mi?

Önder Aksoy: Evet, tablo yerine minyatürle uğramışlardır. Minyatür 2 boyutludur. Resimdir aslında. Fakat resme olumsuz bir yaklaşımları vardır. Bu da yine medreselerdeki bakış açısındandır. 2.dönemde medreselerden pozitif bilimler çıkartılmıştır. Sadece dini ilimler öğretilmiştir. Bu da beraberinde “Din dışındaki her şey anlamsızdır.” düşüncesini getirmiştir. Dolayısıyla bu işlerle uğraşan insanları da aşağılamışlardır. Bu yüzden de insanlar korkularından resim yapamamış, müzikle uğraşamamışlardır. Devlet de genelde medreseyi dikkate aldığı için olumsuz tabloyu maalesef ortaya çıklarmışlardır. Yani resme olumsuz bakılmasının temel sebeplerinden biri de medresedeki bu yapının bozulmasıdır.

Soru: Tasavvuf edebiyatının batıya bir etkisi var mı?

Önder Aksoy: Batı’da klasiklerle karşılaştırdığımız zaman farkı görebiliyorsunuz. Mesela bir insan sadece batı klasiklerini okumuş. "Müthiş eserler!" diyor. Öyleler de gerçekten. Ama aynı dönemde doğu klasiklerine bakın, mutasavvufların yazmış oldukları eserlere bakın. Gerçekten aralarında çok önemli farkları görebileceksiniz. Tabi ki bu eserler batıyı da etkilemiştir. Zaten birçok batılı yazarı İbni Sina, Farabi, Mevlana, Yunus Emre gibi kişiler etkilemiştir. Bu insanların felsefeleri çok iyi biliniyor. Fakat biz bunun farkında değiliz ne yazık ki. Bir örnek vereyim. Bir batılı “Batı klasikleri bir cevizin etrafında cevizin içine ulaşmaya çalışıyor. Fakat kabuğu geçemiyor. Doğu klasikleri (mutasavvıflar) cevizin içinden bahsediyor. Okuduğunuz zaman cevizin içini yemiş oluyorsunuz. Yolları aynı ama bir tanesi içinden bir tanesi dışından.” diyor. Böyle bir yaklaşım var. Tabi ki karşılıklı bir etkileşim var. Bir de bu mistik yön sadece tasavvufa ait bir şey değil. Uzakdoğu felsefesine bakın (mesela budizm) tamamen bu felsefe üzerinedir. “8 dilimli yol” vardır. Nefsin tabakaları ise 7 tanedir. 7 rakkamı aslında değişebilir. Yani evrenin devam ettğiini gösterir.  Evren 7 günde yaratılmış, gök 7 katmanlı vs. Fakat bu devam ediyor. 8, sonsuzluğu ifade eder. Şekline bakın (oo), o da sonsuzluğu ifade ediyor. 8, olgunluk anlamına geliyor. İşte bu da “7 dilimi  geçtiğiniz zaman “nirvanaya” ermiş oluyorsunuz.” diyor. 8’e aslında biz “En-el Hak”, onlar “nirvana diyor. Cenneti sembolize ediyor. Cehennem 7, cennet 8 tabakadan oluşuyor. Yani cehenneme giden kişinin kurtulma ihtimali var. Çünkü 7 devam eder. Cennete gidildiği zaman sonsuzluk elde edilmiş oluyor. Birçok kültürde 7 ve 8 benzer anlamlara gelir. Uzakdoğu, Batı ve Doğu kültürlerinde farklar ve benzerlikler aynı. Mesela eski Türk İmparatorluklarında yıldızlarında 8 köşeli yıldızlar kullanılıyor. Yani imparatorluklarının sonsuza kadar olacağını söylüyor. Selçuklar’daki yıldız 8 köşelidir, örneğin. Benim ilgimi çok çeken bir şey daha var. Bursa’da Orhan Gazi’nin türbesi var, Osmanlı Devleti’nin kurucusu. “Benim türbemi 8 köşeli yapın.” demiş ve türbe şuan 8 köşe üzerinedir. Osman Gazi’ninki karedir, onunki sekizgendir. Bu yaptırmasının sebebi bu toprakların onların olacağına inanmasıdır. Böyle bir felsefeyle devleti kurmuş ve o devlet de 600 yıl Dünya’ya hükmetmiştir. Böyle de ilginç bir hikaye var.