Ey birader tu hemie endişei
Ma-bekaa ustuhan u rişei
Ey kardeş! Sen bütünüyle akıl, fikir ve düşüncesin. Geri tarafınsa kemikten ve damardan ibaret.
Aslında hepimiz biraz ben merkezli bir dünyada yaşıyoruz. Bu çok da şaşırtıcı değil hatta bana kalırsa insanın en doğal içgüdülerinden biri ama önemli olan benliğimizle neyi özdeşleştirdiğimizdir. Kendimizi nasıl tanıdığımız ve benliğimizi nasıl bulduğumuzdur. Kendi kişiliğimizi bulurken hangi yollardan geçeriz? Bu Dünya'daki yerimiz nedir? Nasıl mükemmele ulaşırız?
Peki, "Ben kimim?" sorusuna siz nasıl cevap verirsiniz?
Bu soruların herkese göre değişen birçok cevabı olabilir ama şimdi Mevlana'nın görüşlerini ve tasavvuf anlayışını işleyeceğiz.
Hz. Mevlana'ya göre insanlık mertebeleri bir merdiven gibi uzanıyor. Bu merdivenin aşağıları hayvandan bile aşağı, yukarıları ise melekten bile yücedir. Bize verilen vasıfları ne yönde kullandığımıza göre ise bu merdivenin basamaklarındaki yerimizi alırız.
İnsanın değeri ise can ve ruh bakımından zenginliğiyle ölçülür. Ten ve beden, can ve ruh için sadece bir kılıf, bir araçtır. Aşağıdaki beyitlerde de insan beden bakımından keseye; can bakımından ise paraya benzetilmektedir. Kesenin değeri içindeki paranın değeri kadardır.
Kıymet-i hemyan ü kıse ez-zerest
Bi-zer an hemyan u kıse ebterest
Hemçünan ki kadr-i ten ez-can buved
Kadr-i can ez-pertev-i canan buved (3/2546)
Kesenin değeri içindeki altındadır. Altın yoksa kese ve cüzdan ebterdir. Bunun gibi tenin kıymeti de candan gelir. Canun değeri ise Sevgilinin onda yansıyan ışığından. Bu benzetme zincirine göre ten canın kesesi olduğu gibi bizatihi can da İlahi ışığın kesesi konumundadır. Demek ki o ışık yoksa canın da bir değeri yok. (s.15)
CEVHER BEYİTLER-I
Bil ki oldu ruha ten guya libas
Bi-libas ol labisi kıl iltibas 3/1616
Sen insan bedenini insanın kendisi sanmadasın. Oysa bu beden ruhun elbisesinden başka nedir ki? Hiç insanın değeri giydiği elbiseyle ölçülür mü? Değer ya da değersizlik onun ruhuyla ilgilidir, bedeniyle değil. O halde sen gözünü ten elbisesinden çek de o libasın içindekine dikkat et. Şekle değil manaya bak. Eğer şekilce benzerlik insan olmaya yetseydi iyi de kötü de bir olurdu.
Ma-bekaa ustuhan u rişei
Ey kardeş! Sen bütünüyle akıl, fikir ve düşüncesin. Geri tarafınsa kemikten ve damardan ibaret.
Aslında hepimiz biraz ben merkezli bir dünyada yaşıyoruz. Bu çok da şaşırtıcı değil hatta bana kalırsa insanın en doğal içgüdülerinden biri ama önemli olan benliğimizle neyi özdeşleştirdiğimizdir. Kendimizi nasıl tanıdığımız ve benliğimizi nasıl bulduğumuzdur. Kendi kişiliğimizi bulurken hangi yollardan geçeriz? Bu Dünya'daki yerimiz nedir? Nasıl mükemmele ulaşırız?
Peki, "Ben kimim?" sorusuna siz nasıl cevap verirsiniz?
Bu soruların herkese göre değişen birçok cevabı olabilir ama şimdi Mevlana'nın görüşlerini ve tasavvuf anlayışını işleyeceğiz.
Hz. Mevlana'ya göre insanlık mertebeleri bir merdiven gibi uzanıyor. Bu merdivenin aşağıları hayvandan bile aşağı, yukarıları ise melekten bile yücedir. Bize verilen vasıfları ne yönde kullandığımıza göre ise bu merdivenin basamaklarındaki yerimizi alırız.
İnsanın değeri ise can ve ruh bakımından zenginliğiyle ölçülür. Ten ve beden, can ve ruh için sadece bir kılıf, bir araçtır. Aşağıdaki beyitlerde de insan beden bakımından keseye; can bakımından ise paraya benzetilmektedir. Kesenin değeri içindeki paranın değeri kadardır.
Kıymet-i hemyan ü kıse ez-zerest
Bi-zer an hemyan u kıse ebterest
Hemçünan ki kadr-i ten ez-can buved
Kadr-i can ez-pertev-i canan buved (3/2546)
Kesenin değeri içindeki altındadır. Altın yoksa kese ve cüzdan ebterdir. Bunun gibi tenin kıymeti de candan gelir. Canun değeri ise Sevgilinin onda yansıyan ışığından. Bu benzetme zincirine göre ten canın kesesi olduğu gibi bizatihi can da İlahi ışığın kesesi konumundadır. Demek ki o ışık yoksa canın da bir değeri yok. (s.15)
CEVHER BEYİTLER-I
Bil ki oldu ruha ten guya libas
Bi-libas ol labisi kıl iltibas 3/1616
Sen insan bedenini insanın kendisi sanmadasın. Oysa bu beden ruhun elbisesinden başka nedir ki? Hiç insanın değeri giydiği elbiseyle ölçülür mü? Değer ya da değersizlik onun ruhuyla ilgilidir, bedeniyle değil. O halde sen gözünü ten elbisesinden çek de o libasın içindekine dikkat et. Şekle değil manaya bak. Eğer şekilce benzerlik insan olmaya yetseydi iyi de kötü de bir olurdu.
Kaynak: Okuyucu, Cihan, Prof.Dr. Mevlana Konuşuyor. 4üncü baskı İstanbul: Bilge Yayınevi, 2006. BasımAlıntılar için Manzum Nahifi Tercümesi (Haz.A. Çelebioğlu, İst.1967) kullanılmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder